Deneme türü kısaca kendi kendine konuşuyormuşçasına yazılan edebiyat türüdür. Bu türde yazar yazdıklarını kanıtlamaya çalışmaz. Fikirlerini yalın bir dille dile getirir. Okuyucu bu fikirleri ister kabul eder isterse etmez. Okuyucu bu tip kitapları kendisine yeni ufuklar açmak için okur. Okuyucuyu bu tür kitaplar sanki yazarla çay eşliğinde sohbet ediyormuş gibi hissettirir.
Eğer kaliteli yazarların deneme türü kitaplarını okursanız bu kitaplar bir nevi kişisel gelişim kitabı olarak da işlev görür. Çünkü bu türde yazarlar fikirlerini, tecrübelerini ve yeri geldiğinde tavsiyelerini sunmaktadır.
Deneme Türü Kitap Tavsiyeleri
Bu tür kendi içerisinde ikiye ayrılmaktadır. Birinci tür biraz daha sohbet havası tarzında yazılan türdür. Bu türün başını Montaigne çekmektedir. İkinci tür ise daha ciddi yazılan ve bilimsel kaynaklardan yararlanılan türdür. Bu türün başını ise Bacon çekmektedir. Ülkemizde ise deneme türü Tanzimat döneminde tohumu atılmıştır. Serveti fünun döneminde patlak veren gazeteler sayesinde filizlenmiştir. Cumhuriyet Döneminde meyvelerini vermiştir. Bu türe tecrübeyi kalemiye adı verilmiştir.
Deneme Türü İlk Örneği Montaigne – Denemeler
Bu türe adını veren dünyada ilk yazılan kitaptır. Bu türü hiç okumayıp fakat okumak isteyen kişiler bir temel edinmek için okumaları gereken ilk kitaptır. Eğer okunabiliyorsa sadeleştirilmiş olmayan tam baskılarının okunması tavsiye edilir. Bu kitabı okurken bazen evet aynen öyle diyerek yazara hak vereceksiniz. Bazen ya olur mu öyle şey diyerek karşı çıkacaksınız. Şimdiden hazırlıklı olun.
Murakami – Koşmasaydım Yazamazdım
Murakami bir maraton koşucusudur. Deneme türü ile maraton koşmanın ne alakası var dediğinizi duyar gibiyim. Murakami iyi bir yazar olmanın niteliklerinden birini odaklanmak olarak açıklamaktadır. Kendi açısından yazarlık serüveninde bir koşucu olmasının odaklanmasına çok yardımcı olduğunu dile getirmektedir. Deneme kitap tavsiyeleri arasında kendisine yer bulması gereken bir kitaptır. Kitap çok rahatlatıcı ve keyiflidir. Okuyan 10 kişiden 7’si beğenmiştir.
Henry David Thoreau – Yürümek
Koşmaktan sonra koşmanın biraz daha yavaş haline gelelim. 88 sayfa olarak kısa bir kitap olabilir. Fakat derinlik bakımından 88 sayfadan uzun bir kitap. Bu kitabı okuduktan sonra en basit bir kavram için bile uzun zamandır bakmışım ama görememişim diyeceksiniz. Bu kitapta adeta yazarla beraber yürüyorsunuz. Bu yürüyüş esnasında yazar size 88 sayfalık bir anlatım yapıyor. Yazarla beraber yürürken bazı noktalarda susup beraber ufka bakmayı ihmal etmeyin.
Ahmet Haşim – Bize göre
Çoğumuz onu merdiven şiirinden tanırız. Karanlığın ve gün batımının şairi olarak bilinir. Edebiyat tarihimiz ilk tecrübeyi kalemiye türü onun kaleminden çıkmıştır. Günümüz Türkçesi ile okunması daha güzel olacaktır. 224 sayfalık bu kitabı eğer ünlü şairin düşüncelerini bir de düz yazıdan görmek istiyorsanız okumalısınız. Kitap tavsiyeleri arasında yerini kesinlikle almalıdır.
Deneme Türü İlk Temsilcisi Nurullah Ataç – Günlerin Getirdiği Sözden Söze
Bu kitap okunmadığı takdirde Türk deneme türü anlaşılamaz. Bu türün ülkemizde ilk ve en önemli temsilcisidir. Ön yargı olarak sıkıcı diye düşünenler kesinlikle yanılacaktır. Ön yargılarını bir kenara bırakıp deneme tarihimizdeki bu önemli yazarın okunmasını tavsiye ediyoruz. Aslında bir kısım az da olsa bazı paragraflarını okumuştur. Nerde mi? Tabi ki lise sınavlarında. Herhangi bir denemede ondan alıntı bir paragraf sorusu olması muhtemeldir.
Sabahattin Eyuboğlu – Mavi ve Kara
Deneme türü denince akla gelen Montaigne’nin türe adını veren kitabı denemeleri dilimize çeviren yazardır. Montaigne yanı sıra Rousseau, Shakespeare gibi yazarları eserlerini de dilimize kazandırmıştır. Bu kitabı okurken Anadolu’da yazarla beraber geziye çıkmışsınız da size gezerken insanları anlatıyormuş gibi hissettirir. 259 sayfalık bu kitabı okumanız tavsiye edilir.
Bu deneme türü kitaplar dışında daha birçok yerli ve yabancı kitaplar bulunmaktadır. Bu yazıda yer almaması tabi ki onun kötü olacağı manasına gelmemektedir. Siz de aklınıza gelen kitap tavsiyeleri isimlerini yoruma yazabilirsiniz.
