1. Çocukta Dışkı Kaçırma (Enkoprezis)
Çocukta dışkı kaçırma problemi, çocuğun fiziksel olarak hiçbir probleminin olmamasına ve kas gelişimini sağlıklı bir şekilde tamamlamasına rağmen devam eden bir tuvalet sorunudur. Bir diğer ismi enkoprezis’tir. Bu problemin enkoprezis olarak adlandırılması, belli şartlara ve durumlara göre kendi içinde gruplandırılmaktadır.
Enkoprezis kendi içerisinde 2 gruba ayrılır. Bunlar birincil enkoprezis ve ikincil enkoprezis şeklindedir:
Birincil (Primer) enkoprezis: Eğer çocuk 4 yaşına kadar hiçbir şekilde kas kontrolü sağlayamadıysa ve tuvalet eğitimi konusunda gelişme gösteremediyse bu durum doğuştan bir problem olduğunun göstergesi olup buna birincil enkoprezis denilmektedir.
İkincil (Sekonder) enkoprezis: Eğer çocuk vaktinde dışkı kontrolünü sağlayıp fiziksel olarak bu süreci gerçekleştirmesine rağmen sonrasında birtakım çevresel, psikolojik vb. Etkenlerle tekrar kakasını kaçırmaya başlamışsa bu da ikincil enkoprezis’tir.
Tanı kriterleri:
- Çocuğa problem tanısı konulabilmesi için problemin başladığı sürenin üzerinden en az 3 ayın geçmesi gerekmektedir.
- Ayrıca en az 3 ay sürenin içerisinde ayda en az 1 kere bu sorunu yaşaması gerekmektedir.
- Çocuğun takvim yaşı 4 ve üzeri olmalıdır.
Tanı Süreci:
Çocuğun yaşadığı problemi tespit edebilmek için kas hastalıkları, kalın bağırsak kontrolü ve sinir sistemi durumlarının bir kenara bırakılarak çocuğun bütün çevresel durumları, mental retardasyon (zeka geriliği), yaygın gelişimsel bozukluk, karşıt gelme bozukluğu, dehb (dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu) gibi birtakım etkenlerin göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda elde edilen sonuçlara göre tanı konulmalıdır.
Tedavi Süreci:
Rahatsızlığın tedavi sürecinde en önemli etkenlerden birisi psikolojidir. Çocuğun psikolojisi, olumlu sonuç almak yolunda önemli katkı sağlayacaktır.çevredeki yetişkinlerin ve rol modellerin çocuğa yaklaşımı, yardımı oldukça önemli ve gereklidir. Bu konuda özellikle kabızlık probleminde psikoloji doğrudan etkilidir. Aile içi şiddetin ve gerilimin azaltılması ve hatta çözülmesi; çocuğun yaşadığı sağlık problemlerinde azalma göstermektedir. Diğer tedavi yöntemleri ise takvim tutma, gerekli ilaç tedavisi ve çocukta ödül sistemidir. Bunların yanı sıra çocuğa uygun bir diyet listesi ile de şikayetlerin azaltılması mümkündür. Doğru beslenme, bağırsak sağlığının önemli bir ayağıdır. Problemin eğitsel boyutunda ise psikoterapi, oyun terapisi, aile terapisi, veli öğretmen ilişkiler ve diğer bütün çevresel etmenler göz önünde bulundurulmalıdır.
2. Çocukta İdrar Kaçırma (Enürezis)
Çocuğun idrar kaçırma probleminin doğuştan olup olmadığı, neyden kaynaklandığının tespit edilmesi büyük önem taşımaktadır. Problemin ne kadar uzun süredir yaşandığı, ne şekilde gerçekleştiği ve tedavi için hangi yöntemler uygulandığı bu noktada çok önemlidir. Çocuğun merkezi sinir sistemindeki gelişimsel boyutun ne durumda olduğu, mesanenin sağlıksal ve boyutsal açılardan ne durumda olduğu, bunların fonksiyonel boyutları incelenmelidir. Şayet çocuğun fizyolojik yapısında herhangi bir bozukluk yoksa bu kez çocuğun psikolojik durumu ve çevre koşulları incelenmelidir.
Enürezis çocukta 3 farklı şekilde görülmektedir:
- Enürezis diürnal: Diürnal tür, yalnızca gündüz alt ıslatmasını tanımlamaktadır. Bu tanıyı almış çocuğun idrar kaçırma problemi yalnızca gündüz görülmektedir.
- Enürezis noktürnal: Noktürnal tür, yalnızca gece ıslatmasını tanımlamaktadır. Bu tanıyı almış çocuğun bu problemi yalnızca gece yaşadığı görülmektedir.
- Son olarak bir de hem gece hem gündüz alt ıslatma türü bulunmaktadır. Bu noktada gece ya da gündüz ayrımı yapılmaksızın problem sürekli görülmektedir.
Tedavi Süreci:
Öncelikle enkoprezis gibi enüreziste de çocuğun psikolojisinin birincil etken olduğunu bilmek son derece önemlidir. Sürecin çok daha kolay atlatılması ve olumlu seyri açısından psikolojiyi korumak gerekmektedir. Ailenin sabrı ve anlayışı, doğru rol model olmak, utandırma, cezalandırma, başkalarıyla kıyaslama gibi süreci olumsuz etkileyecek davranış ve durumlardan kaçınmak gerekmektedir. Ayrıca tedavi sürecinde kullanılan yöntemler arasında yine takvim yöntemi, mesaneyi geliştirecek egzersizler, geceleri tuvalete uyandırma, eğlenceli pozitif çevre şartları ve tuvalet düzeni için alarm yöntemleri bulunmakta olup; çocuğun ve ailenin şartlarına ve tedavinin seyrine uygun olan tercih yapılabilir.
